Een zelfgekozen en inspirerend isolement: interview met Erin Tjin A Ton
Erin Tjin A Ton is deel van het kunstenaarsduo BetweenTwoHands waarin ze samen met Gosia Kaczmarek beeldende, theatrale installaties maakt. Maatschappelijke thema's zoals eenzaamheid, vervreemding en isolatie vergroten ze uit en presenteren ze op een poëtische manier. Door corona raakte Erin extra gefascineerd door het begrip isolatie en wat dat kan betekenen in verschillende situaties voor verschillende personen. Tijdens haar verblijf in Destelheide zette ze de groene omgeving van het domein in om zich los te koppelen van het online leven. Dit zelf gekozen isolement vormde het uitgangspunt van de residentie.
Natuurlijke rust
Als we Erin gaan opzoeken, verblijft ze al enkele dagen in Destelheide. En dus willen we graag weten hoe het haar tot nu toe bevalt. “Ik moet zeggen dat het toch wennen is om zo teruggeworpen op mezelf te zijn. Het is wel erg prettig om in ruimte en stilte te zijn, zonder dat iemand iets van je verwacht. Je hoeft ook geen boodschappen te doen of te koken. En ik vind de natuurlijke omgeving hier heel fijn.”
Die natuurlijke omgeving inspireert veel artiesten die hier verblijven. Is dat voor haar ook het geval? “Ik weet niet of het meteen inspiratie brengt, maar wel een zekere rust. We zijn normaal altijd druk bezig met de toekomst en wat we allemaal nog moeten doen. Als je hier in de natuur wandelt besef je dat die er gewoon is. De natuur doet gewoon zijn ding. Terug naar dat gevoel komen, naar gewoon ‘er zijn’, is heel fijn. Ik ben iemand, zelfs als ik niks produceer of geen plannen heb.”
Eenzaam tussen de anderen
Een groot deel van de expo die het duo in februari in Destelheide presenteerde, ging dus bijna logischerwijze over de invloed van de natuur op de mens. Tijdens haar verblijf werkte Erin aan een literatuurstudie voor een volgende voorstelling. Daar willen we graag meer over weten. “Er zitten vaak elementen van eenzaamheid en vervreemding In mijn werk. Maar ik heb het gevoel dat ik dat kernachtiger moet maken. Daarom wou ik er graag meer onderzoek over doen. Ik lees nu The Lonely City, een boek waarin Olivia Laing beschrijft hoe zij zelf eenzaam was in New York en wat dat versterkte. Door in het vele glas in de stad de andere te zien waar jij geen deel van uitmaakt, wordt die eenzaamheid versterkt. Of ze beschrijft wat er gebeurt als ze urenlang zit te surfen op haar laptop. Aan de ene kant maakt ze deel uit van een community zoals Twitter, maar anderzijds blijft ze natuurlijk gewoon een toeschouwer. Voor haar is het internet een soort deelname aan het leven zonder consequenties, wat heel dubbel is. Het is heel fijn om een soort voyeur te zijn, maar het is ook ontzettend leeg. Als er geen consequenties zijn, is er ook geen verbinding.”
Woordeloos verbonden
En dus zoekt het kunstenaarsduo zelf naar die verbinding met de toeschouwer. Wat ze maken zijn interactieve voorstellingen waarin de toeschouwer centraal staat. Al is dat volgens Erin in elk werk op een hele andere manier. “We zoeken telkens naar die interactie. In een vorig werk gebruikten we sensoren. Wanneer de toeschouwer een geluid maakte of een bepaalde afstand aannam, gebeurde er iets met het werk. In andere werken lopen de toeschouwers door de performance heen of moeten ze iets dragen, waardoor ze er onderdeel van worden. Telkens onderzoeken we hoe de toeschouwer deel kan nemen en wat dat dan teweeg brengt.”
Hun voorstellingen worden ook beschreven als objecttheater. Hoe verschillen die dan van het ‘klassieke’ theater? “Het klassieke theater gaat vaak uit van een script of lineair verhaal, meestal met tekst uitgesproken door acteurs. Bij ons staan de beelden centraal. Vroeger maakte ik ook gewoon werken die ik tentoonstelde in een exporuimte, maar ik miste daar iets. Ik wilde de toeschouwer op een andere manier betrekken, vertrekkend vanuit het beeld als leidend element. Het is dus altijd zonder tekst, wel met soundscape. Vaak is het ook geen lineair narratief, maar gaat het meer over emotie, een bepaalde staat van ‘zijn’ bij de toeschouwer.”
Een werk van lange adem
Als toeschouwer zie je altijd enkel het eindproduct, maar aan een voorstelling gaat vaak een heel artistiek creatief proces vooraf. Is dat bij BetweenTwoHands ook het geval? “Veelal komt het eerste idee uit een voorgaand werk. Het kan dat we ons door een materiaal laten inspireren, bijvoorbeeld papier, maar even goed door literatuur of een bepaalde thematiek of techniek.”
“Bijvoorbeeld bij ons laatste werk Ecognosis hebben we ons op het boek The World Without Us van Alan Weisman gebaseerd. Daarin beschrijft hij hoe de natuur alles snel weer zou overnemen als er geen mensen meer zijn. Dat idee wilde ik heel graag verbeelden via stop motion animatie. En toen gingen we over het klimaat en ecologie lezen. Of planten gevoelens hebben, hoe ze reageren. Dat soort dingen. En dan gingen we experimenteren, meer leren over animatie, welke animatietechnieken er zijn. We werkten ook met een stop motion animatiekunstenaar. Dan ga je allerlei schetsjes maken, die schetsjes ontwikkelen zich vanzelf en op die manier ontstaat langzamerhand de voorstelling.”
Splendid isolation
Dankzij al het onderzoek dat aan het eindproduct vooraf gaat, evolueerde Erin intussen tot een allround kunstenaar. “Het is eigenlijk altijd al doende leren. En vaak helpt een deadline daarbij. Dan komt er een expo aan en dan moet het gewoon af zijn. Naar het einde toe maak je steeds sneller keuzes, heb je minder ruimte om te twijfelen … omdat het gewoon af moet.”
In deze expo heeft ze het over isolement, een thema dat sterk gelinkt is aan de tijd waarin we ons nu bevinden. Was corona hierin voor haar een trigger? “Het is natuurlijk een thema dat momenteel heel erg leeft. Als je leest hoeveel impact dat heeft op tieners, op ouderen, de kwetsbaren. Opmerkelijk is dat er veel overeenkomsten zijn met de aidsepidemie in de jaren 80. In dat boek The Lonely City wordt dat treffend beschreven. Mensen wisten toen ook niet hoe ze besmet werden, hoe je het tegen kon houden. Je werd gewoon erg gemeden als je aids had. En door dat isolement word je ontmenselijkt. Toen en nu.”
“Als je vandaag heel eenzaam thuis zit en je de hele avond foto’s van anderen zit te bekijken op sociale media, wil je dat liever niet aan anderen laten zien. Het is dan onze rol als kunstenaar om de dingen die onderliggend zijn in de samenleving, die taboes zijn of verborgen blijven, te erkennen, voelbaar te maken en zichtbaar te maken. Al is het soms ontzettend moeilijk om publiek te vinden voor wat we doen, omdat wij in een hele rare niche zitten. En dus maken we dingen speciaal voor vluchtelingenkampen en bejaardentehuizen, want dat zijn mensen die niet naar het theater kunnen omdat ze geen legale status hebben of die slecht ter been zijn. Dan nemen we het publiek als uitgangspunt.”
Tussen twee handen
Tijdens de residentie in Destelheide gaat Erin alleen aan de slag, maar eigenlijk werkt ze onder de noemer BetweenTwoHands met partner in crime Gosia Kaczmarek. “We zijn met twee, maar voor elk project werken we met een boel andere mensen samen. Een eindregisseur, technici, kunstenaars en ook wel best veel stagiairs. Er is ook altijd een componist die de soundscape maakt en iemand anders die fotografeert en een video van het werk maakt.”
Voor de naam van hun collectief lieten ze zich - alweer - inspireren door een boek. “Al moet ik toegeven dat ik de naam van de auteur vergeten ben”, lacht Erin. “Ik vond het meteen heel mooi, omdat je dat meteen visueel voor je kan zien. En creëren van werk is voor ons ook iets heel fysieks en dat tussen twee handen gebeurt. We besloten ook om de naam aaneen te schrijven omdat dat een gevoel geeft van iets dat tussen elkaar zit.”
Papierwerk
Erin begeleidde in Destelheide ook een workshop voor studenten van Odisee Hogeschool waarbij ze met pop-ups aan de slag gingen. Hoe kwam ze daar bij? “Bij elke voorstelling concentreren we ons op andere materialen en technieken. Onze voorstelling Paperwork is gebaseerd op het leven en werk van Franz Kafka en dus stond papier centraal. We hebben toen heel veel pop-ups gemaakt en er ook vaak een workshop over gegeven. We hebben geen educatief luik, maar we worden wel regelmatig gevraagd om workshops te geven. En dus deed ik dat hier in Destelheide ook.”
“Ik toonde de studenten een aantal voorbeelden en de basis pop-up technieken en liet hen ook een kortverhaal van Kafka lezen. Aan de hand daarvan konden ze zelf aan de slag. Tijdens het eerste deel van de workshop hebben ze schetsen gemaakt en dingen uitgeprobeerd met pop-ups. Ik liep rond om te kijken welke techniek ze het beste konden gebruiken. Tijdens het tweede deel van de workshop maakten ze dan het definitieve werk.”
Over de plannen voor de toekomst is Erin duidelijk. “Als ik terugkeer is het eigenlijk meteen heel druk. Dan moet ik stop motion animatieworkshops geven en er zijn nog een aantal exposities in het voorjaar. De rest van het jaar wil ik besteden aan literatuuronderzoek voor een nieuw project. Wat ik hier ben begonnen wil ik verder zetten. Maar dan ook al gaan schetsen om meer visuele ideeën te krijgen voor wat het nieuwe project wordt. En dat moet dan tegen 2023 een nieuw werk worden.
Enkele reacties van de deelnemers aan de workshop
De workshop van Erin was leuk en uitdagend. Door het beperkte aantal mogelijkheden van vouwen moet je soms je ideeën wat bijsturen en out-of the box denken. Mijn idee voor de pop-up kwam spontaan. Ik wou erg graag iets doen met een wolkenlandschap en toen dacht ik plots aan het schilderij ‘Het Rijk der Lichten’ van René Magritte. Ik ben een grote fan van zijn oeuvre! Ik voegde een huis en een lantaarnpaal toe en maakte zo een eigen versie van het schilderij.”
Najia
“Ik maakte twee pop-ups: eentje toont een heks die voor een toren staat en iets probeert te toveren. De andere een leeuw die zijn mond openspert. Beide ideeën zijn spontaan gekomen. Erg fijn dat er ruimte is voor eigen inbreng. Het maken van pop-ups kan ik ook gebruiken in andere projecten. Zo werken we aan “Bismilah/smakelijk”. Dat is een kookboek voor en mét kinderen waarbij we de kracht van diversiteit laten spreken. Het lijkt me leuk om de gerechten te presenteren aan de hand van pop-uptechnieken die in deze workshop aan bod kwamen.”
Noura